بررسی داستان تمثیلی شکست‌‌‌‌ناپذیریِ چوبهایِ به‌هم‌پیوسته در ادب عربی و فارسی

نوع مقاله : پژوهشی اصیل (کامل)

نویسندگان
دانشگاه اصفهان
چکیده
یکی از این داستانهای تمثیلی، گزارش «توصیه پدر به همبستگی فرزندان با تـمثیل زورآزمایی آنان در شکستن چوبهای به هم‌پیوسته» است. هدف این پژوهش، نمایاندن سرچشمه‌های منثور و منظوم این روایت در ادب عربی و فارسی است.

پس از بازگویی و مقایسه مآخذ با نگاهی ساختارشناسانه، طرح داستان در هر یک از این روایتها تشریح و مشخص شد که هر یک از آنها تا چه اندازه به نقلهای نخست داستان وفادارتر بوده است. توصیف و تحلیل دیگر وجوه اشتراک و افتراق این روایتها نیز به تفصیل انجام شده است.

مهمترین نتیجه این بررسی که بر‌اساس شیوه مقایسهای ـ تطبیقی به انجام رسیده، این است که پیام اصلی همه روایات (دعوت به اتحاد و دوری از تفرقه) یکسان است؛ اگرچه طرح داستان در مآخذ عربی و فارسی یکسان پیش نرفته است. هم‌چنین قدیمترین مأخذ این داستان در ادب عربی کتاب «وصایا الملوک»، و در ادب فارسی کتاب «راحه الصدور» است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم.
ابن عربشاه، احمدبن محمد؛ فاکهه الخلفاء ومفاکهه الظرفاء؛ قاهره: دار الآفاق العربیه، 1421ق.
ابن عربی، محمد بن علی؛ الوصایا؛ بیروت: مؤسسه الأعلمی، بی‌تا.
بدوی، عبدالرحمن؛ ابن عربی حیاته ومذهبه؛ ترجمه عن الأسبانیه، بیروت: دار القلم، 1979م.
بهار، محمدتقی؛ دیوان اشعار؛ به کوشش مهرداد بهار، ج2. تهران: توس، 1368.
پارسانسب، محمد؛ داستان‎های تمثیلی رمزی فارسی (به همراه مقدمه، گلچین قصه‎ها و تحلیل نمونه‎ها)؛ تهران: نشر چشمه، 1390.
جامی، نور الدین عبدالرحمن بن احمد؛ مثنوی هفت اورنگ؛ به تصحیح و مقدمه آقامرتضی. تهران: انتشارات ناصرخسرو، 1337.
حسینی کازرونی، سید احمد، و محمدرضا کمالی بانیانی؛ «نگرشی به تمثیل در ادبیات تعلیمی»، فصلنامه تحقیقات تعلیمی و غنایی زبان و ادبیات فارسی؛ ش 26، 1394، ص 133-154.
خزاعی، علی بن محمد بن دعبل؛ وصایا الملوک وأبناءالملوک من ولد قحطان بن هود؛ دمشق: دار البشائر، 1417ق.
خطیب، حسام؛ آفاق الأدب المقارن عربیاً وعالمیاً؛ دمشق: دار الفکر.چ2، 1991م.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد؛ محاضرات الأدباء ومحاورات الشعراء والبلغاء؛ بیروت:
دار مکتبه الحیاه، 1961م.
راوندی، محمد بن علی؛ راحه الصدور وآیه الصدور در تاریخ سلجوق؛ تحقیق: محمد اقبال. تهران: امیرکبیر، 1364.
سبزیان‌پور، وحید؛ «تأثیر فرهنگ و ادب ایرانی در ادب عربی ـ مطالعه موردپژوهانه: امثال مولّد»، کاوش‌نامه ادبیات تطبیقی؛ ش 9، 1392، ص 83-107.
شاهرودی، فاطمه، و رضازاده، نیلوفر؛ «جستاری بر انواع تمثیل در مَثَل‌ها و قصه‎های قرآن کریم»، معرفت؛ ش21، 1391، ص 57-68.
شیخو، لویس؛ مجانی الأدب فی حدائق العرب؛ ج 2، بیروت: مطبعه الآباء الیسوعیین، 1913م.
ـــــــــــ ؛ النصرانیه وآدابها بین عرب الجاهلیه. القسم الأول. ط 2. بیروت: دار المشرق، 1989م.
صفا، ذبیح الله؛ تاریخ ادبیات از پایان قرن هشتم تا اوایل قرن دهم؛ تهران: فردوس، 1366.
ــــــــــ ؛ گنج سخن: شاعران بزرگ پارسی‌گوی و منتخب آثار آنان از نظامی تا جامی، و از فغانی تا بهار؛ ج2. تهران: ققنوس، 1367.
طغرائی، حسین بن علی؛ دیوان الطغرائی؛ به تحقیق علی جواد الطاهر و یحیی الجبوری، کویت: دار ‎القلم، 1975م.
فاضلی، محمد؛ «شعر طغرائی در ترازوی نقد و تطبیق»، فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد؛ ش 11 و 12، 1385، ص 7-25.
فرمانبر، سمیه؛ آموزه‎های اخلاقی در دیوان ملک الشعرای بهار؛ پایان‎نامه کارشناسی‎ارشد، دانشکده علوم انسانی دانشگاه پیام نور ساری، 1388.
کلانتری، مریم، و سید محمدرضا ابن‌الرسول؛ «مأخذیابی و مقایسۀ دو روایت منظوم طغرایی و مولوی از داستان شکار شیر و گرگ و روباه»، کاوش‌نامه ادبیات تطبیقی؛ س 8، ش 31، ۱۳۹۷، ص 129 – 163.
کلانتری، مریم، و سید محمدرضا ابن‌الرسول، و سمیه حسنعلیان؛ «بررسی منابع داستان تمثیلی جگر گرگ و نیرنگ روباه»، الدراسات الأدبیه؛ ش 95، 2017م، ص 99 ـ 138.
گوهری. محمدجواد؛ دعبل بن علی الخزاعی؛ تهران: امیرکبیر، 1368.
لهراسبی. محسن؛ «نکاتی در باب کتاب راحه الصدور و آیه السرور»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، ش33، 1379، ص 14-16.
محمودی، مریم؛ «دیدگاه‎های اخلاقی و تربیتی جامی در مثنوی هفت اورنگ»، پژوهشنامه ادبیات تعلیمی؛ ش 14، 1391، ص 213-235.
مشتاق‌مهر، رحمان، و سردار بافکر؛ «شاخص‌های محتوایی و صوری ادبیات تعلیمی»، پژوهشنامه ادبیات تعلیمی؛ ش26، 1394، ص1-28.
نظری منظم، هادی؛ «ادبیات تطبیقی: تعریف و زمینه‌های پژوهش»، نشریه ادبیات تطبیقی دانشگاه شهید باهنر کرمان؛ س 1، ش 2، 1389، ص 221 ـ 238.
وفایی، عباسعلی، و سمیه آقابابایی؛ «بررسی کارکرد تمثیل در آثار ادبی تعلیمی»، پژوهشنامه ادبیات تعلیمی؛ ش 18، 1392، ص 23-46.
یوسفی. غلامحسین؛ چشمه روشن؛ تهران: انتشارات علمی، 1369.