Investigating the type and terms of the dictionary as a document of Iranian cultural richness (Case study of ten Arabic dictionary)

Document Type : Original Research

Abstract
Persian language has influenced Arabic language and culture more than any other culture and language. Examining the words translated from Persian to Arabic in ten major dictionaries: The dominance of Persian culture over other cultures influencing Arabic culture, the knowledge of cultural writers in Persian language and culture, and the richness of Persian language and literature, especially in urban areas, this research dates back to 1705 and unrepeatable need, in this Dictionaries have been obtained, which we have divided into 37 categories in this paper. If we consider the repetition of words, the number of these loanwords reaches more than 3500 words. This study depicts a corner of the cultural and lexical richness of the Persian language and the lexical and cultural poverty of the Arabic language. In this study, considering the prominent role of word and language in cultural exchange, we have pointed to a new angle of the influence of Iranian culture and literature in Arabic literature.

Keywords

Subjects

الف) کتاب
آذرنوش، آذرتاش؛ راه‌های نفوذ فارسی در فرهنگ و زبان عرب جاهلی؛ چ دوم. تهران: توس، (1374).
ابن منظور، ابوالفضل جمال الدین محمد؛لسان العرب؛قاهره: دار المعارف، (بلاتاریخ).
أبو الحسن علی بن إسماعیل بن سیده المرسی؛المحکم و المحیط الأعظم؛ تحقیق عبد الحمید هنداوی. بیروت: دار الکتب العلمیه، (2000).
ابن خلدون، عبدالرحمن؛ مقدّمه ابن خلدون؛ دمشق: دارالکتب، (1425).
ابن مسکویه، ابوعلی؛ الحکمه الخالده؛بیروت: دارالأندلس، (بی‌تا).
ادی شیر، السید؛ الالفاظ الفارسیه المعرَّبه؛ الطبعه الثانیه. بیروت: المطبعه الکاثولیکیه، (1988).
الأزدی، أبو بکر محمد بن الحسن بن درید؛ جمهره اللغه؛بیروت: دار العلم للملایین، (1987).
جامی، عبدالرحمن؛ بهارستان؛پژوهشی در سرچشمه‌های حکایات و اقوال حکیمانه. به کوشش وحید سبزیان‌پور و فرزانه فتاحیان. تهران: یاردانش، (1392).
جفری، آرتور؛. واژه های دخیل در قرآن مجید؛ ترجمه فریدون بدره‌ای، تهران: توس، (1372)
الجوالیقی، ابو منصور؛المعرّب؛ الطبعه الاولی. دمشق: دارالقلم، (1410).
الجوهری، أبو نصر إسماعیل بن حماد؛الصحاح تاج اللغه وصحاح العربیه؛ تحقیق: أحمد عبد الغفور عطار. بیروت: دار العلم للملایین، (1987).
الحریری، أبو محمد القاسم بن علی بن محمد؛ دره الغواص فی أوهام الخواص؛ المحقق: عرفات مطرجی. بیروت: مؤسسه الکتب الثقافیه، (1418).
حموی، یاقوت؛ معجم البلدان؛ بیروت: دارالفکر، (بی‌تا).
دهخدا، علی اکبر؛ لغت نامه دهخدا؛ زیرنظر محمد معین و سید جعفر شهیدی. چ دوم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، (بی‌تا).
الدینوری، ابن قتیبه؛الشعر والشعراء. القاهره: دارالحدیث، (1423).
زبیدی، محمّد بن محمّد بن عبد الرزّاق الحسینی؛ تاج العروس من جواهر القاموس؛ المحقق: مجموعه من المحققین، قاهره: دار الهدایه، (بلاتاریخ).
زرین‌کوب، عبدالحسین؛نه شرقی نه غربی انسانی. تهران: امیرکبیر، (1384).
---------------- ؛تاریخ ایران، چ سیزدهم، تهران: امیرکبیر، (1389).
الزمخشری، أبو القاسم محمود بن عمرو بن أحمد؛أساس البلاغه؛ تحقیق: محمد باسل عیون السود. بیروت: دار الکتب العلمیه، (1998).
زیدان، جرجی؛ تاریخ تمدن اسلامی؛ بیروت: منشورات دارالمکتبه الحیاه، (بی‌تا).
سبزیان‌پور، وحید؛تاریخ ادبیات عصر عباسی در پرتو فرهنگ و تمدن ایران باستان؛ چ دوم. تهران: یاردانش، (1395).
سیبویه.الکتاب، چ سوم، دمشق: دارالقلم،(2014).
شقاقی، ویدا؛مبانی صرف؛ تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، (1387).
الصولی، ابو بکر محمد بن یحیی؛ادب الکتاب؛ نسخه وعنی بتصحیحه وتعلیق حواشیه محمد بهجه الازدی ونظر فیه محمود شکری الآلوسی. مصر: المطبعه السلفیه، (1341).
ضیف، شوقی؛تاریخ الأدب العربی العصر العباسی الأول؛ ذوی القربی، (1431).
عبدالرحیم؛ شرح وتحقیق فی کتاب المعرّب لأبی منصور الجوالیقی؛ دمشق: دارالقلم، (1410).
عضدانلو، حمید؛آشنایی با مفاهیم اساسی جامعه شناسی؛ تهران: نشر نی، (1384).
علی صفی، فخر الدین؛لطایف الطوایف؛ بررسی سرچشمه‌های داستانها و سخنان حکیمانه در منابع عربی، سبزیان‌پور. وحید و حدیث دارابی. تهران: یاردانش، (1392).
عوفی، سدید الدین محمد؛جوامع الحکایات ولوامع الروایات؛ به کوشش جعفر شعار. تهران: علمی فرهنگی، (1366).
الفراهیدی، الخلیل بن أحمد بن عمرو بن تمیم؛ العین؛المحقق: د مهدی المخزومی، د إبراهیم السامرائی، بیروت: دار ومکتبه الهلال، (بلاتاریخ).
قربانی، محمد علی؛واژه های دخیل در قرآن؛ مشهد، مؤسسه فرهنگی قدس، بنیاد پژوهش های اسلامی، (1388).
القلقشندی، احمد بن علی بن احمد الفزازی؛ صبح الاعشی فی صناعه الانشاء؛بیروت: دار الکتب العلمیه، (بی‌تا).
لوتمان، ی،اوسپنسکی، بی، آی؛در باب ساز و کار نشانه شناسی فرهنگ؛ترجمه: فرزان سجودی. مجموعه مقالات نشانه شناسی فرهنگ. تهران: نشر مهر، (1390).
محمد بن أحمد بن الأزهری الهروی، أبو منصور؛تهذیب اللغه؛ المحقق: محمد عوض مرعب. دار إحیاء التراث العربی – بیروت، (2001).
مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین؛ التنبیه و الاشراف؛ تصحیح عبداله اسمعیل الصاوی. القاهره: دار الصاوی، (بی‌تا).
معین، محمد؛فرهنگ فارسی؛ چ دوازدهم. تهران: امیرکبیر، (1377).
مکی، محمد کاظم؛تمدن اسلامی در عصر عباسیان؛ ترجمه محمد سپهری، تهران: سمت، (1383).
ب) مقاله
آذرنوش، آذرتاش؛ «وام واژه‌های فارسی در نشوار المحاضره تنوخی (قرن چهارم) به قیاس
وامواژه‌های کهن‌تر»، مقاله نامه فرهنگستان 9/ 4، (1386)؛ ص 49- 67.
---------- ؛ «ابونواس»، دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج6، (1367)؛ ص341- 368.
----------؛ «الکلمات الفارسیه فی شعر الجاهلی»، مقالات و بررسی‌ها، ش 45 و 46؛ (1367)؛ ص 1-12.
--------- ؛ «رساله التبصر بالتحاره جاحظ و واژه‌های فارسی آن»، مقالات و بررسی‌ها، ش 59- 60، (1375)؛ ص 159-178.
----------؛ فرامرز میرزایی و مریم رحمتی ترکاشوند؛ «وا‌واژه‌های فارسی در کتاب الأمتاع والمؤانسه ابوحیان توحیدی»، جستارهای زبانی، دوره پنجم، (1393)؛ ص 1- 41.
امانی چاکلی، بهرام، سیده لیلا سنگدهی، مریم بیگدلی؛ «الفاظ معرب فارسی در حوزه جامه و پوشش در معجم تاج العروس من جعفری، مسعود؛«واژه‌های فارسی کتاب الأعتبار»، مجله‌ مطالعات ایرانی،ش 10، (1385)؛ ص 57- 68.
جواهر القاموس و انعکاس آن در متون نخستین اسلامی»،مجموعه مقالات همایش ترویج زبان و ادبیات ایران، دوره 8؛ (1392).
-------- ؛ «دراسه معربات جمهره اللغه و مطابقتها فی معجمی دهخدا و معین»، بحوث فی اللغه العربیه وآدابها، (1342)؛ ص 29- 42.
حدیدی، حسین؛ «نمود بلاغی واژه‌های فارسی در زبان عربی»، پژوهشهای ادبی و بلاغی، دوره3، ش 4، (1394)؛ ص 35- 51.
داخواه، حسن؛«فرهنگ ایرانی و وامواژه‌های فارسی در سروده‌های ابن معتز»، الدراسات الأبیه، عدد 2و 3و 4، (2012)؛ ص 121- 149.
سبزیان‌پور، وحید؛«جستاری در کشف ریشه‌های ایرانی مفاهیم مشترک حکمی متنبی و فردوسی». مجله فرهنگ، ویژه ادبیات، (1384)؛ ص -105-83
--------- ؛ «تأثیر ترجمه عربی کلیله و دمنه بر ادب عربی». مجله معارف. دوره بیست و دوم. ش پیاپی 64 و 65، (1385)؛ ص 85 – 114
--------- و هدیه جهانی؛ «بررسی وامواژهای فارسی امثال مولد در مجمع الأمثال میدانی»، مجله ادبیات تطبیقی کرمان، ش 10، (1393)؛ ص 141- 167.
عامری، حیات؛ «وامواژه‌های عربی در فارسی، بررسی تحولات آوایی و معنایی»، مطالعات ادبیات تطبیقی، ج 1، ش 2، (1395)؛ ص 87- 104.
فاتحی‌نژاد، عنایت الله؛ «واژه‌های فارسی و معرب در کهن‌ترین معجمات عربی (العین، جمهره اللغه، تهذیب اللغه)»، ویژه‌نامه فرهنگستان، ش 7، (1392)؛ ص 245- 270.
محقق، مهدی؛ «تأثیر زبان فارسی در عربی». مجله دانشکده ادبیات دانشگاه تهران. ش چهارم. س هفتم، (1339)؛ ص 91- 100.
------------؛ «واژه‌های فارسی در کتاب تقویم الأدویه حبیش بن ابراهیم تفلیسی»، نامه فرهنگستان، ش 3- 6 (پیاپی 15)، (1379)؛ ص 8- 28.
مرادی، مریم و مرضیه رحمانی؛ «بررسی رابطه متقابل زبان و فرهنگ با استفاده از فرضیه نسبیت و زبان‌شناسی». مجله نقد زبان و ادبیات خارجی. دوره دوازدهم. ش 16، (1395)؛ ص 237- 258.
مرادیان، خدامراد؛ «تعریب یا عربی بودن واژه‌های بیگانه، واژه‌های پارسی در زبان تازی»، مجله دانشکده‌ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، ش 91- 92، (1354)؛ ص360- 364.
نظری، علیرضا و زهره اسد الله پور عراقی؛ «تداخل زبانی و دگرگونی معنایی وامواژه‌های عربی و جنبه‌های تأثیر آن بر ترجمه از عربی»، پژوهشهای ترجمه در زبان و ادبیات عربی، س پنجم، (1394)؛ ص 97- 119.
ج) منابع لاتین
“on language linguistics” new York, ny: continuum. Haroof, p. b,