بررسی روابط معنایی واژگانی واژه‌های بسیط معاصر عربی در فارسی

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
چکیده
این پژوهش با هدف مشخص ‌کردن نوع و بسامد روابط معنایی واژگانی همزمانی میان واژه‌های فارسی و عربی به بررسی تطبیقیِ معانی واژه‌های بسیط عربی در فارسی، می‌پردازد؛ بدین منظور دو فرهنگ بزرگ سخن و فرهنگ عربی عبدالنبی قیم انتخاب، و واژه‌های مشترک عربی در فارسی میان دو فرهنگ استخراج شد. سپس براساس چندین آزمون زبانشناختی، شش نوع رابطه معنایی واژگانی هم‌معنایی، شمول‌معنایی، تقابل‌معنایی، جزء‌واژگی، عضو‌واژگی و واحدواژگی مشخص و بسامد هر کدام در سطح واژه‌ها و هم‌چنین در سطح معانی آنها مشخص گردید. بر این اساس، بسامد وقوع هر کدام از روابط در 4506 واژه به ترتیب: هم‌معنایی 83/76 درصد، شمول معنایی 75/14 درصد، تقابل‌معنایی 28/0 درصد، جزء‌واژگی 57/0 درصد، عضو‌واژگی 04/0 درصد و واحد‌واژگی 13/0 درصد مشخص شد. هم‌چنین با تطبیق معانی 4506 واژه با یکدیگر در مجموع 26326 تطبیق صورت گرفت که بسامد وقوع روابط معنایی واژگانی بین این تطبیق‌ها به ترتیب هم‌معنایی 75/16 درصد، شمول معنایی 61/2 درصد، تقابل‌معنایی 04/0 درصد، جزء‌واژگی 09/0 درصد، عضو‌واژگی 007/0 درصد و واحد‌واژگی 02/0 درصد مشخص شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


منابع
آذرنوش، آذرتاش؛ چالش‌ میان فارسی و عربی (سده‌های نخست)؛ تهران: انتشارات نشر نی،
منابع
آذرنوش، آذرتاش؛ چالش‌ میان فارسی و عربی (سده‌های نخست)؛ تهران: انتشارات نشر نی، 1385.
افراشی، آزیتا؛ «نگاهی به مسئله هم‌معنایی مطلق در سطح واژگان»، نامه فرهنگ؛ ش 34، س (1378)، ص 166- 171.
امینی، نیازی و ادریس، شهریار؛ «ماهیت و پیامدهای تحول معنایی واژگان عربی در زبان فارسی»؛ دو ماهنامه جستارهای زبانی، 6، 2، س (1394)، ص 53- 76.
انوری، حسن؛ فرهنگ بزرگ سخن؛ چ سوم، تهران: انتشارات سخن، 1385.
ایزانلو، علی؛ «توصیف و بررسی شبکه معنایی واژگان فارسی» (پایان‌نامه ارشد زبان‌شناسی)؛ دانشگاه فردوسی مشهد، 1384.
پالمر، ر. فرانک؛ نگاهی تازه به معنی‌شناسی؛ ترجمه کورش صفوی، چ سوم، تهران: انتشارات نشر مرکز، 1381.
جعفری، علی؛ «بررسی تطبیقی تحول معنایی واژه‌های عربی در زبان فارسی با معانی آن واژه‌ها در زبان عربی امروز»، مجله مطالعات انتقادی ادبیات؛ 2، 5، س (1394)، ص 19- 32.
حسینی بهشتی، ملوک‌السادات؛ ساختواژه: اصطلاح‌شناسی و مهندسی دانش؛ تهران: انتشارات نشر چاپار، 1393.
صفوی، کورش؛ درآمدی بر معنی‌شناسی؛ چ چهارم، تهران: انتشارات سوره مهر، 1390.
عامری، حیات؛ «وام‌واژه‌های عربی در فارسی، بررسی تحولات آوایی و معنایی»، دو‌فصلنامه مطالعات تطبیقی فارسی- عربی؛ 1، 2، س (1396)، ص 87- 104 .
فرشیدورد، خسرو؛ عربی در فارسی؛ چ ششم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1385.
قیم، عبدالنبی؛ فرهنگ معاصر عربی- فارسی؛ ویراست دوم، تهران: انتشارات فرهنگ معاصر، 1393.
لاینز، جان؛ درآمدی بر معنی‌شناسی زبان؛ ترجمه کورش صفوی، تهران: انتشارات نشرعلمی، 1391.
نظری، اسدالله‌پور عراقی و علیرضا، زهره؛ «تداخل زبانی دگرگونی معانی وام‌واژه‌های عربی و جنبه‌های تأثیر آن بر ترجمه از عربی»، پژوهشهای ترجمه در زبان و ادبیات عربی؛ 13، س (1394)، ص 85- 106.
وفایی، قاسم‌محمد و عباسعلی، فاطمه؛ «تحول معنایی وام‌واژ‌ه‌های عربی در کلیله و دمنه»، دوفصلنامه علمی‌پژوهشی پژوهشهای ادبیات تطبیقی؛ 3، 1، س(1394)، ص 223- 246.
Cruse, A. Meaning in language. 2nd Edition. UK: Oxford University Press, 2004.
Murphy, M. L. Semantic relations and the lexicon: Antonymy, synonymy, and other paradigms. Cambridge: First Edition. Cambridge University Press, 2003.
Crystal, D. A Dictionary of linguistics and phonetics. 6th Edition.
UK: Blackwell, 2008.