نقد ترجمه عربی سمک عیّار براساس نظریه نایدا

نوع مقاله : پژوهشی اصیل (کامل)

نویسندگان
دانشگاه یزد
چکیده
در این مقاله، «اسطوره ماه بری» ترجمه عربی داستان «سمک عیّار» با روش توصیفی‌ـ تحلیلی و با تکیه بر نظریه «نایدا» مورد نقد و ارزیابی قرار گرفته ­است. مطابق با تعریف نایدا از ترجمه، مبنی بر یافتن نزدیکترین معادل طبیعی زبان مبدأ در زبان مقصد و تقسیم­بندی ترجمه­ها به‌ترجمه صوری و پویا، نمی­توان «اسطوره ماه بری» را ترجمه­ای صوری دانست. بروز اشتباهاتی در معادل­یابی واژه­ها، حذف و افزایش متن، تغییر کلمات و سبک و ساختار متن اصلی حاکی است که مترجم در مواردی از ترجمه داستان سمک عیّار به‌متن مبدأ وفادار نبوده و چندان دقیق عمل نکرده­ است؛ از این‌رو با تسامح باید آن را در زمره ترجمه­های پویا قرارداد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابن‌اثیر، مبارک بن محمّد؛ النهایه فی غریب الحدیث و الأثر؛ محقّق طاهر احمد زاوی و محمود محّمد طناحی، چ چهارم، قم: اسماعیلیان، 1367.
ابن منظور، محمّد بن مکرم؛ لسان العرب؛ ج 12،چ سوم، بیروت: دارصادر، 1414ق.
ابن ندیم، محمّد ابن اسحاق؛ الفهرست؛ ج1، بیروت: دارالمعرفه، 1398ق.
السعید جمال‌الدین، محمّد؛ «قرن و ربع قرن من الترجمه عن الفارسیه»؛ أواصر، العدد الأول، 2008م، ص 131ـ 136.
بکار، یوسف حسین؛ الترجمات العربیه لرباعیات خیّام؛ دوحه: نشر جامعه قطر، 1988م.
بی‌آزار شیرازی، عبدالکریم؛ قرآن ناطق؛ قم: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1376.
جوهری، اسماعیل بن حماد؛ الصحاح تاج اللغه و صحاح العربیه؛ محقّق احمد عبدالغفور عطّار، بیروت: دارالعلم للملایین، 1404ق.
حدّادعادل، غلامعلی؛ دانشنامه جهان اسلام؛ ج 7، تهران: بنیاد دائره المعارف اسلامی، 1382.
حسن آبادی، محمود؛ «سمک عیّار: افسانه یا حماسه؟ (مقایسه سازه‌شناختی سمک عیّار با شاهنامه فردوسی)»؛ مجلّه دانشکده ادبیّات و علوم انسانی مشهد، ش 158، 1386؛ ص 37 ـ 57.
حقّانی، نادر؛ نظرها و نظریه‌های ترجمه؛ تهران: امیرکبیر، 1386.
خلوصی، صفاء؛ فنّ الترجمه فی ضوءالدّراسات المقارنه؛ عراق: دارالرّشید للنشر، 1982م.
داد، سیما؛ فرهنگ اصطلاحات ادبی؛ تهران: مروارید، 1371.
دهخدا، علی‌اکبر؛ لغت‌نامه؛ تهران: دانشگاه تهران، 1377.
رزمجو، حسین؛ انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی؛ چ دوم، مشهد: آستان قدس رضوی، 1372.
زرّین‌کوب، عبدالحسین؛ از گذشته ادبی ایران؛ چ دوم، تهران: سخن، 1383.
شمیسا، سیروس؛ انواع ادبی؛ چ دوم، تهران: فردوس، 1373.
صدقه ابن ابی القاسم؛ رائعه القصه الفارسی الاسلامی: اسطوره ماه بری؛ محمّد فتحی الریس، مصر: الهیئه المصریه العامّه للکتاب، 1995م.
صلح‌جو، علی؛ گفتمان و ترجمه؛ چ چهارم، تهران: نشر مرکز، 1385.
الطرازی، مبشّر؛ جوانب من الصّلات الثقافیه بین مصر و ایران؛ قاهره: دارالثقافه للطباعه و النشر، 1975م.
طریحی، فخرالدین؛ مجمع البحرین؛ ج 6، به کوشش سیّداحمد حسینی، چ سوم، تهران: کتابفروشی مرتضوی، 1375.
فرحزاد، فرزانه؛ «نظریه نایدا»؛ مجلّه زبان و زبانشناسی؛ دوره 1 ، ش 1، ص 35 ـ 46.
فرحزاد، فرزانه؛ محمّدی شاهرخ، افسانه؛ فرهنگ جامع مطالعات ترجمه؛ تهران: نشر علمی، 1394.
فیروزآبادی، سیّدسعید؛ ابراهیمی، زهرا؛ «بررسی چند ترجمه سوره ناس به‌زبان آلمانی براساس نظریه یوجین نایدا»؛ مطالعات ادبیّات تطبیقی، س دهم، ش 37، 1395؛ ص 31ـ 55.
کاتب ارّجانی، فرامرز بن خداداد بن عبدالله؛ سمک عیّار؛تصحیح پرویز ناتل خانلری، چ سوم، تهران: بنیاد فرهنگ ایران، 1347.
کاظمی نجف‌آبادی، سمیّه؛ رحیمی خویگانی، محمّد؛ «بازتاب ترجمه شعر معاصر فارسی در جهان عرب»؛ پژوهشهای ادبیّات تطبیقی، دوره 5، ش 1، 1396؛ ص 120ـ 157.
کریمی حکّاک، احمد؛ «تاریخ و سنّت ترجمه در ایران»؛ ترجمه مجدالدین کیوانی، فصلنامه
مترجم، ش 29، 1387؛ ص 1 ـ 10.
کمالی، جواد؛ «حذف و اضافه در ترجمه»؛ مترجم، س 3، ش 11 و12، ص 16ـ 31.
لطفی‌پور ساعدی، کاظم؛ درآمدی به اصول و روش ترجمه؛ چ سوم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، 1376.
محجوب، محمّد جعفر؛ ادبیّات عامیانه ایران (مجموعه مقالات درباره افسانه‌ها و آداب و رسوم مردم ایران)؛ به کوشش حسن ذوالفقاری، چ سوم، تهران: چشمه، 1386.
محمّدی، ابراهیم؛ امامی، حسن؛ «کارکرد ترجمه در حوزه ادبیّات ملل (با تأکید بر ادبیّات فارسی و عربی)»؛ مطالعات ترجمه، س 5، ش 6، 1391؛ ص 27ـ 45.
مرتضی زبیدی، محمّد بن محمّد؛ فیروزآبادی، محمّد بن یعقوب؛ تاج‌العروس من جواهر القاموس؛ ج1، محقّق علی شیری، بیروت: دارالفکر، 1414ق.
مصاحب، غلامحسین؛ دائره المعارف فارسی؛ ج2، تهران: امیرکبیر، 1380.
مقدادی، بهرام؛ فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: فکر روز، 1378.
ممتحن، مهدی؛ لک، ایران؛ «نقش ترجمه در ادبیّات تطبیقی و داستان‌نویسی معاصر (با تأکید بر ادبیّات فارسی و عربی)»؛ پژوهشهای ترجمه در زبان و ادبیّات عربی، س 3، ش 9، 1392؛ ص 119ـ 141.
میرعمادی، سیّدعلی؛ تئوری‌های ترجمه و تفاوت ترجمه مکتوب و همزمان؛ تهران: انتشارات بهارستان، 1369.
هانی الدّهنی، نسرین؛ استقبال الأدب الفارسی المعاصر فی الوطن العربی؛ بیروت: مرکز الحضاره لتنمیه الفکر الاسلامی، 2008م.
Baker, Mona, ‘Corpus-based Translation Studies, The Challenges that LieAhead’, in Harold Somers (ed.) Terminology, LSP and Translation, Amsterdam: John Benjamins: 1996. 175-86.
----.. ‘Towards a Methodology for Investigating the Style of a Literary Translator’,Target (2): 2000. 241-266.
Nida, Eugine and Taber, C, The Theory and Practice of Translation. Leiden: Brill. 1982.
Mossop, B, Revising and editing for translators, 3rd Edition, Abingdon: Routledge. 2014.
Laviosa-Braithwaite, S, “Universals of Translation” ,Routledge Encyclopedia of Translation Studies, London and New York: Routledge, (1998). pp, 288-291.