بررسی زبان ایدئولوژیک در شعر سعاد الصباح و سیمین بهبهانی با رویکرد جامعه‌شناسی زبان

نوع مقاله : پژوهشی اصیل (کامل)

نویسندگان
دانشگاه کاشان
چکیده
نگارندگان در این جستار با مطالعات کیفی و در پیش گرفتن روش کاربرد­شناسی زبان بر آنند تا زبان ایدئولوژیک را در سروده های سعاد الصباح شاعر کویتی و سیمین بهبهانی، شاعر ایرانی، مشخص کنند. دستاورد تحقیق بیانگر این است که در انتخاب ساختارها و الگوهای زبانی، سعاد و سیمین پیرو الگوهای خاص گونه­ زبانی جنس خود هستند. بسامد استفاده زنان به این دلیل که از دسترسی به قدرت در جامعه و از پایگاه اجتماعی شایسته‌ خویش، محروم بوده‌اند از جمله‌های تأکیدی در سروده­هایشان زیاد است تا شاید سخنانشان مورد توجه قرار گیرد. این دو شاعر با استفاده از ضمیر متکلم، قصد برهم زدن موازنه قدرت و اثبات حضور فعّالتر زنان را عرصه­های فرهنگی و اجتماعی دارند. سعاد الصباح، «دجاجه» را استعاره از زن معاصر عربی آورده است تا بیان کند که زن معاصر، آزادی خود را از دست داده و وطن برای او به زندان تبدیل شده است. سیمین بهبهانی نیز با به­‌کارگیری استعاره «کولی» برای زن معاصر ایرانی، بیان می‌کند که از سرسپردگی، ضعف، ظلم‌پذیری، خانه‌نشینی و تسلیم بیزار، و خواستار حقوق انسانی، آزادی، عشقی پاک و دو سویه است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


- أبو غالی، مختار؛ القضایا و الأدواه فی شعر سعاد الصباح؛ القاهره: دار الجمیل للنشر و التوزیع و الإعلام،2003م.
- البابطین و آخرون، عبدالعزیز سعود؛ معجم البابطین للشعراء العرب المعاصرین؛ المجلَّد السادس، الطبعه الثالثه، الکویت: جمع وترتیب هیئه المعجم، 1995م.
- باختین، میخائیل؛ المارکسیّه و فلسفه اللغه؛ مترجم؛ محمد البکری و یمنی العید؛ الدار البیضاء، 1989م.
- خلف، فاضل؛ سعاد الصباح الشعر و الشاعره؛ الکویت، منشورات شرکه النور، 1992م.
- زیدان، جوزیف؛ مصادر الأدب النسائی؛ بیروت: المؤسسه العربیه للدراسات والنشر، 1999م.
- السعداوی، نوال؛ الوجه العاری للمرأه العربیه؛ بیروت: المؤسسه العربیه للدراسات و النشر، 1997م.
- الصباح، سعاد؛ فتافیت امرأه؛ الطبعه الأولی، بغداد: منشورات اسفار، 1986م.
- ـــــــــــ؛ فی البدء کانت الأنثی؛ الطبعه السادسه، بیروت: دار صادر، 1997م.
- ــــــــــ؛ خذنی إلی حدود الشمس؛ الطبعه الأولی، الکویت: دار سعاد الصباح للنشر و التوزیع، 1997م.
- ـــــــــــ؛ و الورود... تعرف الغضب؛ الطبعه الثانیه، الکویت: دار سعاد الصباح للنشر و التوزیع، 2006م.
- ــــــــــ؛ قصائد حب؛ الطبعه الخامسه، الکویت: دار سعاد الصباح للنشر و التوزیع، 2005م.
- ــــــــــ؛ إمرأه بلا سواحل؛ الطبعه الرابعه، الکویت: دار سعاد الصباح للنشر و التوزیع، 2005م.
- ـــــــــ؛ أُمْنیَه؛ الطبعه الثانیه عشره، الکویت: دار سعاد الصباح للنشر و التوزیع، 2006م.
- غذامی، عبدالله محمد؛ المرأه و اللغه؛ الطبعه الثانیه، بیروت: المرکز الثقافی العربی، 2006م.
- فندریس، جوزیف؛ اللغه؛ مترجم: عبدالحمید الدواخلی ومحمد القصاص، القاهره: نشر مکتبه أنجلو المصریه، 1950م.
- قطامش، عبدالمجید؛ الأمثال العربیّه دراسه تاریخیّه تحلیلیّه؛ دمشق: دار الفکر، 1998م.
- ابو محبوب، احمد؛ گهواره سبز افرا؛ تهران: ثالث، 1382.
- بهفر، مهری؛ گذری بر عاشقانه‌های سیمین بهبهانی، زنی با دامن شعر(جشن نامه‌ سیمین بهبهانی)؛ به کوشش علی دهباشی، تهران: نگاه، 1383.
- بهبهانی، سیمین؛ مجموعه اشعار؛ چ سوم، تهران: انتشارات نگاه، 1385.
- دهباشی، علی؛ زنی با دامن شعر(مجموعه مقاله‌ها)؛ تهران: نگاه، 1383.
- غذامی، عبدالله؛ زن و زبان؛ ترجمه‌: هدی عوده‌تبار؛ تهران: گام نو، 1387.
- غیاثیان، مریم سادات؛ بازنمایی ”ما“ و ”آنها“؛ فصلنامه‌ رسانه، ش4، 1386؛ ص 205-213.
- فتوحی، محمود؛ سبک‌شناسی نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها؛ تهران: سخن، 1390.
- فیاض، ابراهیم و همکاران؛ صدای زنانه در ادبیات معاصر ایران؛ فصلنامه‌ پژوهش زنان، دوره4، ش4، 1385؛ ص23-50‌‌.
- مدرسی، یحیی؛ درآمدی بر جامعهشناسی زبان؛ تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1368.
- مصدق، حمید؛ گذری بر عاشقانه‌های سیمین بهبهانی؛ تهران: نگاه، 1383.
- صیادی نژاد، روح الله؛ بررسی جایگاه اجتماعی و فرهنگی زنِ دیروزِ عرب در ساختارها و لایه‌های صوری زبان عربی؛ فصلنامه‌ ادب عربی، دوره‌8، ش1، 1395؛ ص 225-235.
- ورگنسن، ماریان؛ فیلیپس، لوئیز؛ نظریه و روش در تحلیل گفتمان؛ ترجمه هادی جلیلی، تهران: نی،1395.