مفهوم آزادی در اشعار نزار قبانی و احمد شاملو

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
1 دانشگاه حکیم سبزواری
2 دانشگاه اصفهان
چکیده
در فراز و نشیب‌های زندگی اجتماعی و ادبی نزار قبانی شاعر عرب و احمد شاملو شاعر ایرانی، وجوه اشتراک متعدّدی وجود دارد که این نوشتار به شیوه «ادبیات مقایسه‌ای» موضوع آزادی را در اشعار این دو شاعر بررسی می‌کند تا تفاوت و شباهت فکری آن دو در این موضوع به‌تصویرکشیده شود. مردم و حکّام در کسب و حفظ آزادی سهیم هستند که این دو شاعر به این دو مورد توجّه کرده و با استفاده از نماد و درهم‌آمیختن تغزل و مفاهیم سیاسی و اجتماعی، مفهوم موردنظر خود را ارائه کرده‌اند. شاملو، مردمِ آزادیخواه را ستوده است و فقر را نداشتن آزادی معرفی می‌کند. قبانی هم سعی می‌کند مردم سرزمینهای عربی را به اصلاح کارها خود فرا بخواند و بیشتر، سران کشورهای عربی را مقصر می‌داند ولی از فرد خاصی نام نمی‌برد و خطر یهود را هم متذکّر می‌شود. احمد شاملو و نزار قبانی، استبداد را محکوم می‌کنند و مبارزه مسلّحانه را یکی از راه‌های رسیدن به آزادی می‌دانند. هر دو از سکوت مردم در برابر ظلم، استبداد و بی‌عدالتی بیزارند و به همین دلیل، گاهی با سرزنش، گلایه، عتاب و تحقیر با مردم، سخن می‌گویند. صراحت، شفافیّت و سادگی اشعار قبانی و دیریابی شعر شاملو و بیان رمزآلود وی از جمله ویژگیهای این دو شاعر در ارائه مفهوم آزادی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


منابع
الف) منابع عربی
تاج الدین، احمد؛ نزارقبانی والشعرالسیاسی؛ القاهره: الدرالثقافیه للنشر، 2000 م.
خورشا، صادق؛ مجانی الشعر العربی الحدیث؛ تهران: سمت، 1381ه.
عبده، سمیر؛ التحلیل النفسی لشخصیه نزار قبانی؛ بیروت: منتدی المعارف، 2013م.
فاضل، جهاد؛ نزارقبانی الوجه الآخر؛ مؤسسه الإنتشارالعربی، 2000م .
فهمی، ماهر و حسن، نزار قبانی و عمرابی ربیعه؛ دراسه فی الموازنه؛ القاهره: دارنهضه، بی‌تا.
قبانی، نزار؛ الأعمال الشعریه الکامله؛ الجزء الاول، الطبعه الثانیه عشر، بیروت: منشورات نزارقبانی، 1983م .
------ ؛ الأعمال السیاسیه الکامله لنزار قبانی؛ الجزء‌ الثالث، بیروت، منشورات نزارقبانی، 1999م.
------؛ الأعمال السیاسیه الکامله لنزارقبانی؛ الجزء‌السادس، الطبعه‌الثانیه، بیروت: لبنان، منشورات نزارقبانی، 1999م.
------؛ لا؛ الطبعه الثالثه عشره، موقعNIZARQ.com ، 1999م .
------؛ الأعمال الشعریه الکامله؛ الجزء‌الثالث، الطبعه الثالثه، بیروت: منشورات نزارقبانی، 2005م .
هدّاره، محمّد مصطفی؛ دراسات فی الادب العربی الحدیث؛ قاهره: دارالعلوم العربی، 1988م.
ب) منابع فارسی
اسوار، موسی؛ تاسبز شوم از عشق شعرهای عاشقانه و نثرنزارقبانی؛ تهران: انتشارات سخن، 1382ه.
بالو، فرزاد و مشتت‌پور، سکینه؛ «نگاهی تطبیقی به بوطیقای شعر در اندیشه احمد شاملو و نزار قبانی»، پژوهشهای تطبیقی زبان و ادبیات ملل؛ دوره2، ش7 (1396).
پورنامداریان، تقی؛ سفردرمه تأملی درشعراحمدشاملو، تهران: انتشارات زمستان، 1374ه.
دست غیب، عبدالعلی؛ نقدآثاراحمدشاملو(ا.بامداد)؛ چ پنجم، تهران: نشرآروین، 1373ه.
شاملو، احمد؛ دشنه در دیس؛ چسوم: انتشارات مروارید زمانه، 1372ه.
------؛ قطعنامه؛ چ دوم، تهران: انتشارات زمانه، 1379ه.
------؛ مجموعه آثاردفتریکم: شعرها؛ چ چهارم، مؤسسه انتشارات نگاه، 1382ه.
صاحب اختیاری، بهروز؛ احمد شاملو شاعرشبانه‌ها وعاشقانه‌ها؛ چ دوم، انتشارات هیرمند، 1387ه.
محسنی، علی اکبر؛ «نشانه‌های استبداد از منظر شعر نزارقبانی»، نشریه ادبیات پایداری؛ دانشکده ادبیات وعلوم انسانی دانشگاه شهید باهنرکرمان، س سوم، ش پنجم پاییز (1390) س سوم ش ششم بهار(1391)، ص 429 – .452 .
محمدی، ابراهیم و بهنام‌فر، محمد و طیبی‌نژاد؛ «اسطوره‌شکنی و اسطوره‌سازی رمانتیک در شعر احمد شاملو»، ادب‌پژوهی؛ ش24 (1392)، ص105- 128.